Istraživanje uticaja prostornog širenja grada zintan na životnu sredinu i poljoprivredno zemljište pomoću daljinske detekcije, geohemijske prospekcije i geografskog informacionog sistema

U svetu je prisutan nagli rast ljudske populacije. Zbog toga se sve više površine planete Zemlje koristi za izgradnju naselja i u poljoprivredne svrhe. Kao posledica pomenutog dolazi do procesa devastacije zemljišta i zagađenja teškim metalima i drugim komponentama. Elementi polutanti su prisutni u životnom okruženju kao rezultat prirodnih i antropogenih faktora. Prirodni faktori su uglavnom raspadanje stena i time distribucija elemenata, što je prirodan proces i uglavnom ne dovodi do ugrožavanja zdravlja ljudi. Antropogeni faktori su najčešće industrija i neadekvatno odlaganje otpada u životnu sredinu.
Koncentracije teških metala i drugih elemanata u slučaju povišenih koncentracija mogu biti opasne po ljudsko zdravlje i druga živa bića. Biljke, životinje i ljudi različito zavise od teških metala, odnosno njihovih jona. Neki su u niskim koncentracijama esencijalni za biološke procese, ali se u većim koncentracijama mogu biti izuzetno opasni. U tom slučaju predstavljaju veoma štetne polutante s obzirom da njihovi jonine podležu biodegradaciji kao, na primer, većina organskih supstanci.
Zintan je grad koji se nalazi na visoravni izgrađenoj uglavnom od krednih sedimentata na svero-zapadu Libije. Od 80_tih godina dolazi do naglog naseljavanja nomadskog stanovništva u ovo područije. Sa tim u vezi, ranije pustinjske površine se transformišu i koriste za poljoprivredu. Tokom 2017 godine izvršeno je uzorkovanje tla po mreži od 2x2km na ovom prostoru sa 143 uzorka uzetih na dubini od 30 do 40 cm. Uzorci su bili teški od 2 do 2,5 kg, uglavnom izgrađeni od peska sa glinovitom komponentom. Oleatama generisanim GIS_om su prikazane distribucije ispitivanih teških metala i drugih elemenata kao i distribuciju zagađenja u odnosu na urbani deo grada Zintana (podeljen na gušće i ređe naseljene sektore), okolno poljoprivredno zemljište i pustinjski predeo. U ovom radu je dat prikaz distribucije hroma, nikla, vanadijuma, titana, bakra, olova, cinka, mangana, gvožđa, sumpora, arsena, žive, barijuma, kalcijuma, stroncijuma, cezijuma, rubidijuma, molibdena, volframa, kalijuma, urana, torijuma i cirkonijuma.
Za dalju analizu potencijalne kontaminacije zemljišta u gradu Zintanu korišćene su literaturne vrednosti prirodne zastupljenosti ispitivanih teških metala u zemljištu sličnom onom na
području ovog grada, kao i granične i preporučene maksimalne koncentracije datih metala u zemljištu. Imajući u vidu da su povećane koncentracije ispitivanih teških metala najopasnije na području poljoprivrednog zemljišta usled sposobnosti agronomskih kultura da preko korenovog sistema apsorbuju rastvorljiva jedinjenja navedenih teških metala i na taj način ih unesu u lanac ishrane, generalno je zaključeno da zatečeno stanje nije alarmantno s aspekta očuvanja zdravlja ljudi.
Na osnovu distribucije zagađenja ispitivanih elemenata moguće je okvirno doneti zaključke da li se najveće koncentracije ispitivanih teških metala nalaze u poljoprivredno-pustinjskom ili urbanom području. Na izrađenim oleatima zapaža se da je prostorna distribucija pomenutih ispitivanih elemanata u zemljištu grada Zintana različita. Razlog može da bude prirodni faktor rasprostranjenosti datih metala u Zemljinoj kori, vrsta i pozicija industrijskih i termoenergetskih postrojenja u određenim oblastima grada, kao i difuzija rastvorljivih jedinjenja ovih polutanata ocednim i komunalnim vodama. Distribucija elemenata je razmatrana i dati su zaključci.
Kod multivarijantne statističke analize razmatrani su Zr, Sr, Rb, Pb, Zn, Ni, Fe, Mn, Cr, V, Ti, Ca, K i Ba. Koncentracije svih analiziranih parametara izražene su u ppm.
Posebno zanimljiva observacija je da je grad Zintan na visoravni na nadmorskoj visini od approx. 670 do 710m, ali da su povišene koncentracije pojedinih elemenata takođe uočene u uzorcima uzetim na oko 6 km u pravcu sever-severozapad, na nadmorskim visinama od oko 300m u zoni izraženih drenažnih sistema, i prate patern distribucije pomenutih zagađivača u naseljenim sredinama, tako da su te koncentracije u stvari novonastalo zagađenje, jer u područjima, na nižim nadmorskim visinama na pomenutom N-NW pravcu od centralnih delova Zinatana nema ni naselja ni poljoprivrede, a ni geoloških jedinica koje bi nosile povišene koncentracije. Generalno ispitivani prostor šire okoline grada Zintana nije u ovom trenutku (kraj 2017) preterano ugrožen polutantima. Nađene povišene koncentracije As, Hg, Cs, Mo i U bi trebalo proveriti u narednom periodu.